Diyet yemekleri tarifi – Yemek tarifleri

Süt çocukluğu döneminde demir eksikliğinin, zekâ düzeyinde kalıcı düşüklüğe neden olabileceği açıklandı. Hızlı beyin büyümesinin gerçekleştiği ve psikomotor becerilerin kazanıldığı süt çocukluğu döneminde demir eksikliği, zekâ düzeyinde kalıcı düşüklüğe neden olabilir.

Demir eksikliÄŸine baÄŸlı kansızlık çocukluk ve süt çocukluÄŸu döneminde en sık görülen kan hastalığıdır. Her sosyoekonomik koÅŸulda görülmesine raÄŸmen, düzey düştükçe görülme sıklığı artar. Pek çok çalışma, Türkiye’de demir eksikliÄŸinin çok yaygın olduÄŸunu göstermiÅŸtir.

Demir eksikliğinde ekonomik sorunlar kadar, yanlış beslenme alışkanlığının da etkili olduğunu söyleyen Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Selase Koç Sansar, çocuklarda demir eksikliği ve tedavisi hakkında şu bilgileri verdi:

6. AYDAN İTİBAREN DEMİR İÇERİKLİ EK GIDALAR

Demir eksikliÄŸinin büyüme, geliÅŸme ve beslenmeyle yakın iliÅŸkisi vardır. Diyetteki demirin yüzde 10’u emildiÄŸi için çocukluk döneminde diyetle günlük 8–15 mg demir alınması gerekir. SaÄŸlam ve zamanında doÄŸan bir bebekte depolardaki demir, ilk 5–6 aydaki kan yapımı için yeterlidir. Düşük doÄŸum ağırlıklı ve erken doÄŸan bebeklerde, demir depoları daha önce tükenir ve diyetteki demir önem kazanır. YenidoÄŸan ve süt çocuÄŸunun temel besini süttür. Ne yazık ki anne sütü ve inek sütündeki demir miktarı yetersizdir. Anne sütünün en önemli üstünlüğü, içerdiÄŸi demirin yüzde 49’nun emilmesidir. Ä°nek sütündeki demirin sadece yüzde 10’u emilir. Yine de anne sütüne ek olarak 6. aydan itibaren, demir içeren ek gıdalara baÅŸlanmalıdır.

ÇOCUĞUNUZ BUZ YA DA TOPRAK YİYORSA

Çocukların büyük kısmı, ilk 2 yaşta çok süt tükettiği için 6–24 ayda demir eksikliğine sık rastlanmaktadır. Demir emilimini engelleyen gıdaların fazla alımı da eksikliği tetikler. Daha büyük çocuklarda kansızlık görüldüğü zaman, demirin yetersiz alımı dışında, kan kaybı da düşünülmelidir. Demir eksikliğinde büyüme, motor gelişim, davranış ve bilişsel fonksiyonlar, bağışıklık sistemi, deri ve mukozalarda değişiklikler oluşmaktadır. Solukluk, halsizlik, iştahsızlık, huzursuzluk, sık enfeksiyon çok rastlanan bulgulardır. Demir eksikliği olan hastalar, buz ya da toprak gibi değişik maddeler yiyebilirler. Hızlı beyin büyümesinin ve psikomotor becerilerin kazanıldığı süt çocukluğu döneminde demir eksikliği zekâ düzeyinde kalıcı düşüklüğe neden olabilir.

UYGUN TEDAVÄ° Ä°LE SORUN ORTADAN KALDIRILABÄ°LÄ°R

Demir eksikliÄŸinde önce vücutta depolanmış demir, sonra kan demiri azalır ve arkasından kansızlık eklenir. Demir eksikliÄŸinin mutlaka talasemi (Akdeniz anemisi) taşıyıcılığından ayrılması gerekir. Genelde yüzde 2–3 oranında olan bu kansızlık güney bölgelerde yüzde 10-15’e ulaşır. Genetik geçiÅŸli bir hastalık olduÄŸu için aile taraması önemlidir. Demir eksikliÄŸinde, yeterli miktarda demire vücudun verdiÄŸi tepki hem tanı koydurucudur, hem de tedavide önem taşır. Demir tedavisi sırasında kabızlık ve karın aÄŸrsı en sık rastlanan yan etkilerdir. Günlük tedavi dozu 6 mg/kg ağız yolu ile alınan demirdir. Demir tedavisi günde 2–3 doza bölünerek öğün aralarında yapılmalıdır. Bu ÅŸekilde verildiÄŸinde emilim daha iyi olur ayrıca mide bağırsak sistemine olan yan etkileri de en aza iner. Nadiren, ciddi demir emilimi bozukluÄŸunda, enjeksiyon ÅŸeklinde de demir tedavisi yapılabilir.

GIDALARIN DEMÄ°R EMÄ°LÄ°MÄ°NE ETKÄ°SÄ°

Sağlam çocuk takibinde her 6 aylık bebeğe günde 1 mg/kg şeklinde demir takviyesi yapılmasında fayda var. Beraberinde demir bakımından zengin et, yumurta, meyveler, karaciğer, yeşil yapraklı sebzeler, kuru yemiş ve kaşık mamaları takviyesi, bebeğin ayına göre diyete eklenmelidir. Demir emilimini kolaylaştıran limon, mandalina, portakal bol miktarda verilirken; demir emilimini azaltan çay verilmemelidir. Beslenme düzeni iyi bile olsa ilk 1 yaşta her bebeğe tam kan sayımı yapılıp kansızlık düzeyi araştırılmalıdır. Bebeğin cilt rengi her zaman kansızlık konusunda tam bilgi vermeyebilir. Çok soluk görünmesine karşın kansızlığı olmayan pek çok çocuk vardır. Kansızlık ve demir eksikliği saptanan bebeğe demir depolarını doldurmak için 6 ay tedavi uygulanmalıdır. 3 ve 6 yaşta da birer kez kan sayımı yapılmasında fayda vardır.

İNEK SÜTÜNE 1 YAŞINDAN ÖNCE GEÇİLMEMELİ

Ä°lk 6 ayda tercihen anne sütü, anne sütü yoksa, demir katkılı formül mamalar alınmalıdır. Ä°nek sütüne bir yaşından önce geçmek sakıncalıdır. Bir yaÅŸtan sonra ise günlük süt alınımı 500 cc’yi geçmemelidir. Prematüre ve yetersiz demir alan bebeklere, günlük 2–4 mg/kg demir takviyesi yapılması uygundur.